Strona Tytułowa
Wprowadzenie
Opis Fourier'a
Metody numeryczne
Założenia programu
Podsumowanie
Załączniki
Bibliografia
Aplet symulacyjny
Opis przewodnictwa temperaturowego w ujęciu Fourier'a

Z punktu widzenia niniejszej pracy tj. przygotowania symulacji przewodnictwa temperaturowego, analiza w układzie jednowymiarowym jest wstępem do rozważań numerycznych.

Nad badaniem przepływu ciepła w ciałach stałych pracowało wielu wybitnych fizyków eksperymentatorów.

Już w roku 1822 Fourier zaprezentował Francuskiej Akademii Nauk pracę pod tytułem "Theorie de la Chaleur", w której to po raz pierwszy pojawił się opis matematyczny przepływu ciepła. Była to bardzo ważna praca ponieważ całkowite zrównoważenie temperatury uznawane było wówczas jak jedna z możliwości śmierci Wszechświata. Dzisiaj  praca Fouriera jest nadal aktualna z dwóch dodatkowych powodów: wprowadza ona teorię szeregów Fouriera oraz  po raz pierwszy zaprezentowano w niej równanie przewod nictwa temperaturowego (zwane obecnie równaniem Fouriera).

Na strumień przepływu ciepła Fourier zaproponował równanie:

q(r,t) = -l grad T(r,t)

(2.1)

gdzie l [W/mK] okre śla współczynnik przewodnictwa cieplnego, T(r,t) - jest polem temperatury, a q(r,t) jest strumieniem ciepła .
 

div q(r,t) = -rc dT/ dt(r,t)

(2.2)

Z równania (2.1) po przekształceniu Fourier otrzymał:

dT(r,t)/dt = l/rc DT(r,t)

(2.3)

nazywane obecnie równaniem Fouriera przewodnictwa temperaturowego.

Uwzględniając wpływ źódeł ciepła (oznaczony tutaj g(r,t) ) otrzymujemy:
 
 

dT(r,t)/dt = l/rc DT(r,t) + g(r,t)

(2.4)

Wyznaczenie dokładnego rozwiązania T(r,t) jest możliwe tylko w nielicznych przypadkach, np. gdy obszar poszukiwanego pola jest prostopadłościanem, kulą, walcem kołowym o nieskończonej długości itp. i dla bardzo uproszczonych warunków granicznych. Jednak nawet dla wymienionych wyidealizowanych przypadków wyznaczona funkcja T(r,t) określająca pole temperatury ma zazwyczaj postać pojedynczego lub wielokrotnego szeregu funkcyjnego o skomplikowanych składnikach i jej przeanalizowanie wymaga wykonania wielu żmudnych rachunków.

 

    1.1 Rozwiązanie analityczne przypadku jednowymiarowego

Z punktu widzenia niniejszej pracy (przygotowania symulacji) analiza w układzie jednowymiarowym jest wstępem do rozważań numerycznych.

Jeżeli na końcach materiału, np. pręta metalowego o długości L, zostanie wytworzona różnica temperatur T1 - T2 ( np. T1 < T2) wówczas w materiale tym nastąpi przepływ ciepła Q określony równaniem empirycznym:
 

Q = l * S *(T2 - T1)/L = -l * dT/d x * S

(2.5)

gdzie S -  przekrój poprzeczny badanego materiału.

Strumień ciepła przepływający w czasie dt wynosi natomiast:
 

dQ = -l * dT/dx * S * dt

(2.6)

Z drugiej zaś strony ilość ciepła ( dostarczona przez grzejnik) potrzebna do podwy ższenia temperatury materiału o DT określona jest klasycznym równaniem w postaci:

 

DQ = cmDT = crVDT = crSDx DT

 

gdzie m - masa, c - jego ciepło właściwe, r - gęstość, a V - objętość.
 

Jeżeli rozpatrywany pręt znajduje się w warunkach, w których możliwa jest wymiana ciepła z otoczeniem, wówczas podlegające wymianie ciepło może być ogólnie określone równaniem w postaci:

DQ = SF(x,t)DxDT

(2.7)

F(x,t) = - hT

(2.8)

 

gdzie h oznacza współczynnik wymiany ciepła pomiędzy prętem a jego otoczeniem.

Porównując wszystkie te zależności otrzymujemy:
 

l( d T(x2,t)/dx - dT(x1,t)/dx)Dx + F(x,t)DxD T = crdT/dt Dx DT

(2.9)

co jest jednoznaczne z:
 

l d2T/dx2+ F(x, t) = cr dT/ dt

(2.10)

Jeżeli wymiana ciepła pomiędzy materiałem przewodzącym a jego jednorodnym ośrodkiem otaczającym podlega prawu Newtona i polega na przekazywaniu ciepła od pręta do tegoż ośrodka, wówczas uwzględniając ten związek otrzymujemy pełne równanie przewodnictwa temperaturowego:

 

dT/d t = k d2 T/dx2 - m T

(2.11)

  gdzie

k = l / cr oraz m = h/cr.

(2.12)

k jest przewodnictwem temperaturowym materiału.

 

Aby znaleźć rozwiązanie analityczne powyższego równania trzeba najpierw sprecyzować warunki brzegowe z jakimi mamy do czynienia w rozważanym zagadnieniu.

Dla uproszczenia, ale bez zbytniego tracenia na ogólności rozważań, można przyjąć periodyczny profil temperatury jako jeden z możliwych warunków brzegowych. [2] 

T(x=0) = S Tn cos(nwt + fn)

(2.13)

gdzie Tn oznacza amplitudę zmian temperatury n-tej harmonicznej, a f jej fazę początkową.
 

Natomiast drugi koniec materiału (x = L) ma ustaloną temperaturę - jest podłączony do chłodnicy o dostatecznie dużej pojemności cieplnej.

Temperaturę dowolnego punktu pręta można przedstawić jako:
 

Tx = S Xn (x) exp(-inwt)

(2.14)

Podstawiając to rozwiązanie do równania Fouriera dostajemy:
 

d2Xn (x)/dx2- ( (m-inw)/k) Xn (x) = 0

(2.15)

niech z2=(m-inw)/k  

d2Xn (x)/dx2- z2 Xn (x) = 0

(2.16)

Rozwiązanie tego równania jest znane i może posłużyć do rozwiązania równania Fouriera.  Podstawienie tego rozwiązania do równania Fouriera oraz oddzielne rozpatrywanie części rzeczywistej i urojonej pozwala wyznaczyć parametry rozwiązania, a następnie, po prostych rachunkach, współczynnik przewodnictwa temperaturowego.  Cały tok rozumowania oraz szkic rachunków można znaleźć w pracy [2]. W efekcie otrzymujemy wy rażenie na współczynnik przewodnictwa temperaturowego:

k = nw(Dl)2/(2Df * ln (T1/T2 ) )

(2.17)

Analiza przypadków wielowymiarowych jest bardziej złożona. Zwykle stosuje się krzywoliniowe układy współrzędnych.

Dokładniejszą analizę przypadków wielowymiarowych i zagadnień bazujących na krzywoliniowych układach współrzędnych można znaleźć w pracach [1, 11].

 

[Strona Tytułowa] [Wprowadzenie] [Opis Fourier'a] [Metody numeryczne] [Założenia programu] [Podsumowanie] [Załączniki] [Bibliografia] [Aplet symulacyjny]