Z punktu widzenia niniejszej pracy tj. przygotowania symulacji przewodnictwa temperaturowego, analiza w układzie jednowymiarowym jest wstępem
do rozważań numerycznych. Nad badaniem przepływu ciepła w ciałach stałych pracowało wielu wybitnych fizyków eksperymentatorów. Już w roku 1822 Fourier zaprezentował Francuskiej Akademii Nauk pracę pod tytułem "Theorie de la
Chaleur", w której to po raz pierwszy pojawił się opis matematyczny przepływu ciepła. Była to bardzo ważna praca ponieważ całkowite zrównoważenie temperatury uznawane było wówczas jak jedna z możliwości śmierci Wszechświata. Dzisiaj
praca Fouriera jest nadal aktualna z dwóch dodatkowych powodów: wprowadza ona teorię szeregów Fouriera oraz po raz pierwszy zaprezentowano w niej równanie przewod
nictwa temperaturowego (zwane obecnie równaniem Fouriera). Na strumień przepływu ciepła Fourier zaproponował równanie:
q(r,t) = -l grad T(r,t) |
(2.1) |
gdzie l [W/mK] okre
śla współczynnik przewodnictwa cieplnego, T(r,t) - jest polem temperatury, a q(r,t) jest strumieniem ciepła
.
div q(r,t) = -rc dT/
dt(r,t) |
(2.2) |
Z równania (2.1) po przekształceniu Fourier otrzymał:
dT(r,t)/dt = l/rc DT(r,t) |
(2.3) |
nazywane obecnie równaniem Fouriera przewodnictwa temperaturowego.
Uwzględniając wpływ źódeł ciepła (oznaczony tutaj g(r,t) ) otrzymujemy:
dT(r,t)/dt = l/rc DT(r,t) + g(r,t) |
(2.4) |
Wyznaczenie dokładnego rozwiązania T(r,t) jest możliwe tylko w nielicznych
przypadkach, np. gdy obszar poszukiwanego pola jest prostopadłościanem, kulą, walcem kołowym o nieskończonej długości itp. i dla bardzo uproszczonych warunków
granicznych. Jednak nawet dla wymienionych wyidealizowanych przypadków wyznaczona funkcja T(r,t) określająca pole temperatury ma zazwyczaj postać
pojedynczego lub wielokrotnego szeregu funkcyjnego o skomplikowanych składnikach i jej przeanalizowanie wymaga wykonania wielu żmudnych rachunków.
1.1 Rozwiązanie analityczne przypadku jednowymiarowego
Z punktu widzenia niniejszej pracy (przygotowania symulacji) analiza w układzie
jednowymiarowym jest wstępem do rozważań numerycznych.Jeżeli na końcach materiału, np. pręta metalowego o długości L, zostanie wytworzona
różnica temperatur T1 - T2 ( np. T1 < T2) wówczas w materiale tym nastąpi przepływ ciepła Q określony równaniem empirycznym:
Q = l * S *(T2 - T1)/L = -l * dT/d
x * S |
(2.5) |
gdzie S - przekrój poprzeczny badanego materiału.
Strumień ciepła przepływający w czasie dt wynosi natomiast:
dQ = -l * dT/dx * S * dt |
(2.6) |
Z drugiej zaś strony ilość ciepła ( dostarczona przez grzejnik) potrzebna do podwy
ższenia temperatury materiału o DT określona jest klasycznym równaniem w postaci:
DQ = cmDT = crVDT = crSDx
DT |
|
gdzie m - masa, c - jego ciepło właściwe, r - gęstość, a V - objętość.
Jeżeli rozpatrywany pręt znajduje się w warunkach, w których możliwa jest wymiana ciepła z otoczeniem, wówczas podlegające wymianie ciepło może być ogólnie określone równaniem w postaci:
gdzie h oznacza współczynnik wymiany ciepła pomiędzy prętem a jego otoczeniem.
Porównując wszystkie te zależności otrzymujemy:
l( d
T(x2,t)/dx -
dT(x1,t)/dx)Dx + F(x,t)DxD
T = crdT/dt Dx
DT |
(2.9) |
co jest jednoznaczne z:
l d2T/dx2+ F(x, t) = cr dT/
dt |
(2.10) |
Jeżeli wymiana ciepła pomiędzy materiałem przewodzącym a jego jednorodnym
ośrodkiem otaczającym podlega prawu Newtona i polega na przekazywaniu ciepła od pręta do tegoż ośrodka, wówczas
uwzględniając ten związek otrzymujemy pełne równanie przewodnictwa temperaturowego:
dT/d
t = k d2
T/dx2 - m T |
(2.11) |
gdzie
k = l / cr oraz m = h/cr. |
(2.12) |
k jest przewodnictwem temperaturowym materiału.
Aby znaleźć rozwiązanie analityczne powyższego równania trzeba najpierw sprecyzować warunki brzegowe z jakimi mamy do czynienia w rozważanym zagadnieniu. Dla uproszczenia, ale bez zbytniego tracenia na ogólności rozważań, można przyjąć periodyczny profil temperatury jako jeden z możliwych
warunków brzegowych. [2]
T(x=0) = S Tn cos(nwt + fn) |
(2.13) |
gdzie Tn oznacza amplitudę zmian temperatury n-tej harmonicznej, a f
n jej fazę początkową.
Natomiast drugi koniec materiału (x = L) ma ustaloną temperaturę - jest podłączony do chłodnicy o dostatecznie dużej pojemnoś ci cieplnej. Temperaturę dowolnego punktu pręta można przedstawić jako:
Tx = S Xn (x) exp(-inwt) |
(2.14) |
Podstawiając to rozwiązanie do równania Fouriera dostajemy:
d2Xn (x)/dx2- ( (m-inw)/k) Xn (x) = 0 |
(2.15) |
niech z2=(m-inw)/k
d2Xn (x)/dx2- z2 Xn (x) = 0 |
(2.16) |
Rozwiązanie tego równania jest znane i może posłużyć do rozwiązania równania Fouriera. Podstawienie tego rozwiązania do równania Fouriera oraz oddzielne
rozpatrywanie części rzeczywistej i urojonej pozwala wyznaczyć parametry rozwiązania, a następnie, po prostych rachunkach, współczynnik przewodnictwa temperaturowego.
Cały tok rozumowania oraz szkic rachunków można znaleźć w pracy [2]. W efekcie otrzymujemy wy
rażenie na współczynnik przewodnictwa temperaturowego:
k = nw(Dl)2/(2Df * ln (T1/T2
) ) |
(2.17) |
Analiza przypadków wielowymiarowych jest bardziej złożona. Zwykle stosuje się krzywoliniowe układy współrzędnych.
Dokładniejszą analizę przypadków wielowymiarowych i zagadnień bazujących na krzywoliniowych układach współrzędnych można znaleźć w pracach [1, 11]. |