Już od wielu lat, zaszczyt prezentacji tematyki astronomicznej w szkołach średnich przypada fizykom. Gdy usuwano astronomię jako odrębny przedmiot ze szkolnych programów przewidywano, że wątki astronomiczne pojawiać się będą na lekcjach fizyki jako samodzielne tematy lub jako komentarze do omawianych tematów z fizyki. Niestety, rzeczywistość szkolna daleko odbiegła od założeń. Na ogół o astronomii nie mówi się, a jeśli już, to o lotach kosmicznych, w duchu podboju kosmosu. Tymczasem, na przekór szkolnej rzeczywistości, pogodne noce zdarzają się, a to co ujawniają, budzi szczere zainteresowanie młodzieży.  Na pytania sprowokowane widokiem gwiaździstego nieba "Gdzie jest widoczny ...?", "Jak zmierzono ...?" nie próbuje odpowiadać ani szkolny podręcznik, ani nauczyciel. Jednym z warunków zmiany takiego rzeczy stanu jest zmiana formy i treści zajęć z astronomii przeznaczonych dla potencjanych nauczycieli fizyki. Zazwyczaj, dominującym wątkiem  wstępnego wykładu z astronomii - przeznaczonego dla fizyków - jest przegląd aktualnej wiedzy o różnych obiektach astronomicznych.  Znacznie mniej uwagi poświęca się wyjaśnianiu istoty metod badawczych, gdzie ujawniają się głebokie powiązania astronomii z fizyką, zaś przedmiot badań - niebo, pozostaje nietknięty. Efektem tego jest wiedza ograniczona do zbioru encyklopedycznych informacji oderwanych od fizyki i realnego nieba. 
   Pracownia astronomiczna powstała po to, by studenci fizyki UwB, spośród których wielu zostaje nauczycielami, mieli możliwość pełniejszego niż zazwyczaj poznania astronomii, by proces jej poznawania wzbogacony był o emocje wywoływane bezpośrednim kontaktem z przedmiotem badań.

   Program studiów dziennych fizyki na UwB przewiduje następujące zajęcia z astronomii: "Wstęp do astronomii" (III rok studiów, 45godz),  "Elementy astrofizyki" (V rok studiów, 30godz.) i dwa pomiary astronomiczne wykonywane  w ramach "II Pracowni fizycznej".  Wykłady i ćwiczenia z reguły prowadzone są wieczorem w pomieszczeniach pracowni astronomicznej. Pogodne niebo w trakcie prowadzenia zajęć zdarza się na tyle często, że w ciągu semestru nie ma kłopotów z wykonaniem kilkunastu prostych obserwacji potrzebnych do zilustrowania omawianych tematów. 

   W ramach "II Pracowni fizycznej", która istnieje w programach wszystkich studiów fizycznych, na ogół wykonywane są pomiary dotyczące klasycznych dziedzin fizyki. Uzupełnienie standardowej oferty o pomiary astronomiczne nie było łatwe ze względu na konieczność jednoczesnego spełnienia kilku trudnych do pogodzenia warunków: a) pomiar powinien być możliwy do wykonania przy skromnej wiedzy astronomicznej i jak najmniejszych wymaganiach sprzętowych,  b) czas przeznaczony na obserwacje nie powinien przekraczać kilku godzin, c) cel pomiaru powinien być atrakcyjny.  Ze względu na brak gotowych opisów pomiarów, takich które spełniały by przedstawione warunki, konieczne było przygotowanie własnych. Dotychczas w ramach II pracowni wykonywane są następujące pomiary astronomiczne:
      - wyznaczanie wysokości i rozmiarów księżycowych kraterów 
      - wyznaczanie odległości Księżyca
      - wyznaczanie promienia orbity, odległości i rozmiarów Wenus, Jowisza, Saturna 
      - wyznaczanie promienia orbity i odległości niektórych planetoid
      - badanie rotacji Słońca
      - badanie rozkladu gwiazd w Galaktyce na podstawie zliczeń gwiazd
   Zaliczenie "II Pracowni fizycznej" wymaga wykonania dziesięciu pomiarów z tego co najmniej jeden (lecz nie więcej niż dwa) powinien być pomiarem astronomicznym. 
   Kilkanaście lat działalności w pełni potwierdza słuszność decyzji o wprowadzeniu astronomii na "II Pracownię Fizyczną". Pomiary astronomiczne wybierane są chętnie i wykonywane z satysfakcją. Słuszna okazała się również decyzja dotycząca lokalizacji pracowni astronomicznej. Położenie korzystniejsze astronomicznie związane byłoby z kłopotami komunikacyjnymi i organizacyjnymi.

   Również studenci studiów zaocznych w ramach "II Pracowni Fizycznej" zobowiązani są  do zaliczenia jednego ćwiczenia z astronomii. Jednak w tym przypadku, ze względu na organizację tych studiów i nikłą ogólną wiedzę astronomiczną studentów, ćwiczenie takie polega na wykonaniu kilku podstawowych obserwacji astronomicznych. Są one wykonywane w ciagu całego semestru w miejscu zamieszkania. Przygotowanie do ich wykonywania oraz omówienie ich wyników dokonywane jest na początku i na końcu semestru. Oprócz konsultacji prowadzonych podczas zjazdów, bieżacą pomoc w prowadzeniu obserwacji stanowi "Przewodnik" - przygotowany w tym celu tekst, zawierający opis kilkudziesieciu obserwacji. Taki sposób zapewnienia kontaktu studentów zaocznych z niebem trwa już kilka lat. Rezultaty przerosły oczekiwania pomysłodawcy.  Wykananie ćwiczenia często kończy się  prawdziwą fascynacją.  Świadczą o niej zarówno wypowiedzi studentów jak i chęć wykonania kolejnego ćwiczenia astronomicznego.
 

Strona główna

Początek bieżącej strony